کتابخانه سیار کابل
کتابخانه سیار کابل طرحی که فرشته کریم آغاز کرد و در حال گسترش است.
در کابلی که شاهد انفجارهای مرگباری بود، دختری آستین بالا زد تا به محرومیتی که در دوران کودکی دچار بود، نقطه پایانی بگذارد. او اشتیاق شدیدی به مطالعه داشت. اما عدم دسترسی لازم به کتاب باعث سرخوردگیش می‌شد. کتاب‌های درسی نیز نمی‌توانستند پاسخ‌های مناسبی را برای مغز کنجکاو او فراهم کنند.
فرشته کریم، ۲۵ ساله، اتوبوسی سیار با کتاب را در کابل راه انداخته که به جای این که افراد را در مناطق مختلف جابجا کنند، حالا حامل ۵۰۰ جلد کتاب شده است.
این اتوبوس که دارای طرحی چشم‌گیر می‌باشد و ظرفیت حدود ۱۶ مراجعه‌کننده را در عین زمان دارد، کوچه به کوچه شهر کابل را می‌رود تا فرصتی برای دسترسی به کتاب برای کودکان و نوجوانان را ایجاد کند.
نام این کتابخانه اتوبوسی و نهادی که فرشته کریم در افغانستان راه‌اندازی کرده «۴مغز» است. وقتی از فرشته که تازه دوره کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه آکسفورد بریتانیا تمام کرده، درباره دلیل انتخاب این نام پرسیدم، گفت: «۴ مغز شکل مغز انسان را دارد؛ می‌تواند نماد منطق باشد. اگر دقت کنیم، در چهار مغز ظاهرا دو مغز به‌هم‌چسپیده انسان به نظر می‌رسد که نمایان‌گر ارتباط و گفت‌و‌گوی میان دو فرد است».
تجربیات فرشته کریم از زبان خودش
فرشته، می‌گوید، با توجه به این‌که بخش بزرگی از جمعیت افغانستان را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند، سرمایه‌گذاری بالای آنها از اهمیت زیادی برخوردار است.
او می گوید :
«کودکان باید افکار باز داشته باشند.
جرأت فکرکردن را داشته باشند.
از پرسیدن نهراسند.
تا بتوانند فردا فکر و اندیشه جدید تولید کنند».
وقتی که فرشته متولد شد، آتش جنگ داخلی در کابل شعله‌ور شده بود.
بعد از ۴ سال، پایتخت به دست طالبان افتاد. مدارس دخترانه بسته شدند. او با بیان این که دوران کودکی خود را زندگی نکرده و آن را به طور وحشتناکی از دست داده است، افزود: «کودک که بودیم، روحیه پرسشگری ما سرکوب می‌شد؛ چرا گفتن به معنی جنگ بود».
در حال حاضر بیش از ۶۵ درصد جمعیت افغانستان بی‌سواد هستند.
بخش بزرگ آن را زنان تشکیل می‌دهد. وزارت معارف، شمار دانش‌آموزان را حدود ۹ میلیون نفر اعلام کرده که ۳.۵ میلیون آن دختران هستند و افغانستان حدود ۱۷هزار مکتب دارد.
اهداف طرح کتابخانه اتوبوسی
یکی از اهداف بلندپروازانه نهاد ۴مغز، ایجاد زمینه تفکر انتقادی در افغانستان است.
این نهاد می‌خواهد از طریق فراهم‌سازی زمینه مطالعه انواع مختلف کتاب‌ها برای کودکان و نوجوانان، آهسته آهسته به هدف درازمدت خود برسد.
تفکر انتقادی که یک نوع تفکر هدفمند و منطقی است. افراد را از حالت انفعالی بیرون می‌کند و به آنها توانایی‌هایی می‌بخشد تا به جای تقلید کورکورانه از الگوها و پذیرش بیچون و چرای والدین، معلمان، سیاستمداران و رسانه ها، بتوانند با تمسک به تفکر و اندیشه انتقادی در جست‌وجوی حقیقت و دانایی باشند.
در کشورهای توسعه یافته، آموزش مهارت‌های تفکر به عنوان اولویت اصلی در برنامه‌ریزی‌های آموزشی مراکز تعلیم و تربیت در نظر گرفته شده است. اما به نظر می‌رسد که در جامعه افغانستان هنوز سنت انتقادی و تفکر انتقادی غالب نیست.
شناسایی علت آمار پایین کتابخوانی دلیلی برای این طرح
برای رویارویی با مسئله پایین‌بودن میزان مطالعه افراد در افغانستان که عوامل مختلفی دارد، توسعه کتاب‌خانه‌ها می‌تواند کمک کند. اما از آن‌جا که خدمات کتاب‌خانه‌ها بنابر عوامل گوناگون در کشور محدود است، توسعه کتاب‌خانه‌های سیار می‌تواند چاره‌ای در کنار راه‌اندازی کتابخانه دیجیتالی، برای حل این مشکل باشد.
وزارت فرهنگ کشور در سراسر کشور ۸۰ کتابخانه عامه دارد که مرکز آن در کابل است. این کتابخانه معمولا بخش‌های مختلف دارند از جمله بخش زبان و ادبیات، بخش کودکان و نوجوانان، بخش افغانستان شناسی و بخش مطالعات عمومی.
زمانی که از فرشته درباره نتیجه چند هفته فعالیت «۴مغز» پرسیدم، گفت که راه پرخم و پیچی را پیشرو دارند. او از محدودیت‌های اجتماعی، برنامه آموزشی در مدارس و نقش خانواده‌ها در ترویج فرهنگی کتابخوانی و رشد تفکر انتقادی نام برد.
سخنان فرشته کریم درباره تجربیات خود در این برنامه
فرشته درباره مشاهدات خود از فعالیت بیش از دوهفته‌ای ۴مغز می‌گوید:
«در اوایل شمار کودکانی که به کتابخانه سیار مراجعه می‌کردند معدود بودند، اما با گذشت زمان، در نتیجه تلاش آنها برای اعتمادسازی از جمله صحبت با خانواده‌ها و بزرگان محلی، وضعیت تغییر کرده است».
او می‌گوید:
«حالا عده‌ای از والدین با کودکان خود مراجعه می‌کنند.
گاهگاهی برای ما ناهار می‌آورند و حتی در شماری از موارد پول هدیه می‌کنند».
در حالی که مکتب رفتن یکی و نه تمامی آموزش دوران کودکی است و متعاقبا سمت و سو دادن ذهنیت کودکان به محیط خانواده بستگی دارد که کتابخوانی جزء عمده آن است.
ایده‌ای که از دل محرومیت در کابل بیرون آمد.
خودکفایی و کودکان خیابانی
فرشته می‌گوید: «به باور من بسیاری از کودکان افغان توان پرداخت سه تا پنج افغانی را دارند و ما می‌خواهیم آنها اهمیت این موضوع را درک کنند که برای مطالعه کردن چیزی ارزشمندی پرداخته باید به آن اهمیت بدهند و کودکانی که این مقدار را ندارند با سربلندی کار دستی تهیه کنند حتا اگر کار دستی شان ابتدایی باشد، تا در مقابل آن کتابی برای خواندن بگیرند. »
فرشته اضافه می‌کند که کودکان خیابانی نیز در زمره دریافت کننده های کتاب های چارمغز است. او می‌گوید: « کودکانی خیابانی می توانند کار دستی شان را تولید کنند و این نهاد در صورت خوب بودن آن، کار آنها را در مقابل خواندن کتاب، بفروشند و پول آن را به آنها برگرداند.»
منابع
خبری دیگر در این رابطه را از سایت خبری کونوا احرارا افغانستان و سایت خبرنما می توانید بخوانید.
از اخبار دیگر حوزه های فعالیت های مدنی مانند مدرسه سبز بالی و نه به انواع پلاستیک در بالی دیدن کنید.
